In 2006 verscheen een boekje over toezicht met zowel een prikkelende titel als de meest beeldende kaft ooit. Tom Tyler van de universiteit van New York toonde in Why people obey the law aan dat mensen regels niet naleven omdat ze straf vrezen, maar vooral omdat ze de rechtsstaat respecteren. Op de kaft zie je een foto van een grote Amerikaanse stad, geteisterd door een sneeuwstorm. Auto’s stoppen netjes voor het rode licht, terwijl de straten verder zijn uitgestorven.
Een toezichthouder is er niet om een bedrijf te helpen. Wel om te controleren.
Een van de beste toezichthouders die ik ken – ik zal geen namen noemen – bracht het toezicht op tankstations in het gebied van zijn omgevingsdienst op orde. Bij een van de gecontroleerde tankstations constateerde hij meer dan vijfendertig overtredingen, omdat er eerder nauwelijks aandacht voor was geweest. De kern van zijn succes was de wijze van benadering van de bedrijven. Dit paste hij toe bij de afvalbedrijven die hij vervolgens ging controleren.
Bij zijn eerste bezoek aan een afvalbedrijf, vroeg hij aan de ondernemer: “Weet u aan welke regels u moet voldoen? En voldoet u aan die regels?” Het bedrijf antwoordde: “Dat weet ik niet. Jij komt toch controleren?” De gewiekste toezichthouder legde haarfijn uit dat het bedrijf zelf verantwoordelijk is voor de regelnaleving. Een toezichthouder is er niet om een bedrijf te helpen. Wel om te controleren. En om zo nodig handhavend op te treden.
Naleven is prettig, iedereen wil het graag goed doen.
Inmiddels voldoet het bedrijf aan alle regels. De directeur is daarover trots als een pauw. De meeste bedrijven vinden het fijn om aan de regels te voldoen. Naleven is prettig, iedereen wil het graag goed doen. Zeker als je het gevoel hebt dat de regels redelijk zijn. En de overheid niet anders doet dan zijn handhavingsplicht nakomen, zoals het hoort in een rechtsstaat. En de toezichthouder de ondertoezichtgestelden met respect benadert en hen steeds wijst op de eigen verantwoordelijkheid.
“Ik betaal graag belasting”. Zeg dat maar eens op een verjaardagsfeestje. Het is een prikkelende manier om uit te leggen dat je je graag aan de wet houdt. Ook al kost dat soms een inspanning. De boodschap van Tom Tyler is dat de meeste mensen zo in elkaar zitten. De nieuwe Omgevingswet sluit aan bij die gedachte. De uitdaging voor iedere toezichthouder is om de geïnspecteerde stevig in die grondhouding te raken. Daarvoor moeten ze nog wel specifieke vaardigheden ontwikkelen. De benadering van de afvalbedrijven die ik hierboven beschreef is daarvan het beste voorbeeld. Iedere toezichthouder zou moeten oefenen met het voeren van dit soort prikkelende gesprekken. Dat is veel effectiever dan straffen.
Deze column verscheen eerder bij Toezine.
No comments yet.