Jan Dirk Nijkamp vroeg zich al af: Wat heeft het voor zin om een bedrijf te controleren, te constateren dat er geen lekbak is, een brief te schrijven en bij een hercontrole te zien dat de jerrycan nu wel netjes in de opvangbak staat? Want is dat nou allemaal zo erg? En hoe ziet het er een week later uit? Dit was het toezicht van tien jaar geleden. Koffie opschenken met een filter. Wat is dan het toezicht van de toekomst?
Met veel bombarie hebben we nu landelijk een handhavingsstrategie afgesproken. Want dat was het idee van Mans, vooral aan het echte handhaven, het doorpakken, daar scheelt het aan bij het lokale bevoegd gezag. Dat was – en is? – ook wel zo. Ook door de vorming van OD’s moet dat veranderen. Maar veel uitdagender nog is het ‘toezicht’ in de fase ervoor. Sterker nog, heeft toezicht zelf wel zoveel zin? Moeten we niet meer naar het totale plaatje kijken?
Uit een notitie van de VNG aan EZ over de EED richtlijn
“Aanname van het rijk bij inwerkingtreding van de richtlijn was dat invoering van deze richtlijn geen extra lasten met zich mee zou brengen omdat de uitvoering van deze taak makkelijk meegenomen kon worden in de bestaande toezichtactiviteiten voor deze bedrijven en dat het aantal bedrijven dat onder de verplichting valt beperkt zou zijn. Beide aannames gaan volstrekt voorbij aan situatie in de praktijk. Het gaat om veel meer bedrijven dan aanvankelijk was gedacht (6.000 in plaats van 1.000), de wijze van werken van de richtlijn sluit niet aan bij het huidige toezicht op de al bestaande regelgeving en er komen “ondernemingen” bij die in het geheel niet onder toezicht op energiegebied vielen onder de huidige regelgeving (zoals winkelketen met kleine winkels die geen inrichtingen zijn; zoals kinderdagverblijven).”
Zoals vorige week al uitgelegd, is het raar dat we in deze maatschappij afgesproken hebben dat het nodig is om bedrijven te dwingen om kosten te besparen. Komt dat omdat we zulke slechte ondernemers hebben die niet vijf jaar vooruit kunnen kijken, dan wel kunnen rekenen? Dit is natuurlijk vooral een voorbeeld van geklungel in de politiek, want we durven energie niet iets duurder te maken. Net zo suf als ambtelijk Den Haag, die niet fatsoenlijk nadenkt bij het invoeren van de EED richtlijn. Of komt dat ook allemaal door de druk van de Europese politiek, die snel wil scoren met CO2 vermindering en energiebesparing?
De Gelderse omgevingsdiensten trapten er niet in. In hun energie plan benadrukken ze allereerst de rol van het bedrijfsleven zelf via een stimuleringsspoor. Pas daarna is er een rol voor toezicht en handhaving. Dat verhaal kennen we natuurlijk al langer. We weten als handhavers dat zo’n stimuleringsspoor niet zomaar werkt. Maar geven we dan niet te gauw op? Handhaving werkt ook maar matig, zoals weer blijkt bij de Aldi en Datacenters.
Bij de EED ging het al heel duidelijk fout in het voortraject. Bedrijven hadden geen idee dat die verplichte energie audit eraan zat te komen. Slechte communicatie en gebrek aan leiderschap van de branche en het Rijk, wie dan ook. Toezicht kan dat niet allemaal weer herstellen. Eerst denken en dan doen. Het is ontzettend uitdagend om dit voortraject eens structureel te verbeteren. Laat OD’s daarin ook meedenken. Zij kennen de uitvoering. Ze zullen kritisch zijn, maar als je naar ze luistert zal de uitvoering beter gaan.
Dit is het commentaar van Rob Velders in zijn Nieuwsbrief: Dit stuk doet geen recht aan de praktijk. De verplichting geldt al vele jaren maar de meeste bedrijven besteden er geen aandacht aan. Dat is op zich vreemd, want het levert ze veel geld op. Vervanging in een gemiddeld be-drijf van de verlichting door LED-lampen levert binnen 10 maanden rendement. En toch doen bedrijven het niet. Dat is op zich natuurlijk een boeiende constatering waar best nog het een en ander gezegd kan worden. En dat er niet gestimuleerd wordt klopt ook niet. Bekijk maar een willekeurige website van de RUD en je vindt onmiddellijk energiebesparingsinitiatieven.
Op zich overal mee eens Rob. Ik zeg niet dat er niet gestimuleerd wordt, dat loopt op zich inderdaad best goed en alle OD’s doen dat. Vooral Gelderland benadrukt het in zijn aanpak. De kern van mijn betoog is dat we ons met zijn allen moeten afvragen of toezicht en handhaving hier het juiste instrument is, nu het bedrijfsleven zelf het Energieakkoord heeft ondertekend en er gewoon geld te besparen valt. Ik zie liever een meer actieve rol voor bijvoorbeeld brancheorganisaties. Maar eigenlijk moet de regering, meneer Rutten, als mede ondertekenaar zich gewoon duidelijker laten horen en het bedrijfsleven op landelijk niveau aanspreken. Het gemak waarmee de taak weer wordt doorgeschoven naar toezicht – De Laatste Schakel – lijkt me zeker bij energie niet terecht en niet de meest efficiënte weg. Een financiële prikkel, iets duurdere energieprijs als een soort belasting op de uitstoot van CO2, of alleen al het dreigen daarmee, zal veel beter werken.